موعودگرايي، مقاومت و اعتراض: نگاهي به تجربه انقلاب اسلامي ايران

(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 1 دقیقه)

170b

چکيده

«موعودگرايي» (مهدويت)، به عنوان ميراث گران‌بار مذهب شيعه از زواياي مختلفي بررسي شده است. با اين حال، توجه به کارکرد آن در پيدايش بزرگ‌ترين انقلاب قرن مي‌تواند زواياي پنهان آن را نمايان سازد. از طرف ديگر، انقلاب اسلامي ايران از زواياي مختلفي براي پژوهشگران موضوع جذّابي بوده است. به همين دليل، شماري از جامعه‌شناسانِ به‌نام کوشيده‌اند از يك سو عوامل و از ديگر سو آثار آن را تحليل کنند و از پيچيدگي‌اش بکاهند. براي تبيين کارکرد مهدويت در پيدايش انقلاب اسلامي، مي‌توان از سه مدل جامعه‌شناختي

بررسي و نقد ديدگاه‌هاي جوئل ريچاردسون در زمينه مهدويت

(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 1 دقیقه)

154b

چکيده

نگاه اديان و مکاتب مختلف در مورد «آخرالزمان» و «منجي»، شباهت‌ها و تفاوت‌هايي دارد. صاحب نظران هريک از مذاهب نيز با استناد به منابع پذيرفته شده در مکتب خويش، به تبيين ديدگاه ديني در اين زمينه مي‌پردازند و گاه در موارد اختلافي، گريزي تخطئه‌وار به نگاه مذاهب ديگر در زمينه نجات در آخرالزمان مي‌زنند. در سال هاي اخير، جرياني فكري درميان گروهي از پيروان مسيحيت پروتستان شکل گرفته که درصدد اثبات تعارض شديد نگاه اسلام و مسيحيت در مورد حوادث آخرالزمان و ظهور منجي است. از جمله سردمداران اين ديدگاه

تحليل رويکرد شناختي و کارکرد شناختي انتظار از منظر اهل سنت

(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 1 دقیقه)

169b

چکيده

نوشتار پيش رو، به بيان يکي از مفاهيم مهدويت به نام «انتظار از منظر اهل سنت» مي‌پردازد. انتظار به عنوان باوري اساسي در ميان اهل سنت، داراي شاخصه‌ها و مباحث مختلفي است که با باز خواني هر کدام از آن‌ها، نسبت به ابعاد انتظار شفافيت و باز شناسي بيش‌تري پيدا مي‌شود. مثلاً يک بار مباحث «رويکردشناختي انتظار» که به رويکرد «حديث محوري» و «باور محوري» قابل تقسيم است؛ مطرح مي​گردد و از اين طريق به گستره وجودي انتظار در منابع حديثي و كتاب‌هاي علماي اهل سنت پي برده مي‌شود؛ بار ديگر به دنبال طرح

بازنمايي جايگاه انديشه مهدويت در قيام زيد بن علي

(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 1 دقیقه)

 153b

چکيده

نافرجامي «قيام توابين» و «قيام مختار» و افزايش انحراف‌ها و ظلم و جور بني‌اميه سبب شد زيد بن علي در سال 122ق. به‌پاخيزد. هرچند اين قيام نيز نافرجام و زودگذر بود، زمينه‌‌ساز شكل‌گيري فرقه‌ زيديه و قيام ديگر زيديان، مانند يحيي بن زيد و نفس زكيّه و ساير شيعيان شد. اين قيام‌ها در بيش‌تر موارد، نافرجام و گذرا بودند؛ هرچند در برخي موارد به تشكيل حكومت نيز انجاميد، مانند علويان طبرستان، زيديه يمن و ادريسيان مغرب. زيديه در بحث امامت و مهدويت، مانند مهدويت نوعي، عقايدي متفاوت از شيعه

واکاوي تاريخي مفاهيم معنا شناختي دوره غيبت صغرا

(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 1 دقیقه)

165b

چکيده

با گذشت سده‌هاي متمادي از جريان‌هاي تاريخي دوره غيبت صغرا، در برخي لغات آن دوره تحول صورت گرفته؛ به طوري که به نظر مي‌رسد برخي واژگان مرتبط، معناي گذشته را از دست داده و به گونه‌اي ديگر فهميده مي‌شوند و البته بسياري ديگر از اين واژگان، با گذر ايام اصالت مفهومي‌شان را حفظ کرده‌اند. در هر صورت، واکاوي مجدد و شناخت صحيح اين مفاهيم، ما را به شناخت دقيق‌تر برخي از مفاهيم تاريخي رهنمون مي‌کند. از اين ميان، مؤلفه‌هايي همچون «اماميه» با گذر ايام در دوره غيبت صغرا بارور شده‌اند و اصالت مفهومي

نقد و بررسي ديدگاه‌هاي تيموتي فرنيش در زمينه مهدويت

(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 1 دقیقه)

105c

چکيده

مهدي‌پژوهان معاصر غربي، تحقيقاتي متمايزتر و خاص‌تر از پيشينيان خود در موضوع منجي‌گرايي اسلامي (مهدويت) ارائه كرده‌اند و اين، به دليل ارتباطات علمي گسترده­تر، وجود منابع اصيل­تر و تمرکز بيش‌تر ايشان بر موضوع بوده است. «تيموتي فرنيش» يکي از اين مستشرقان است که با توجه به تخصص در تاريخ، فرقه‌ها و عقايد اسلامي؛ به اين موضوع پرداخته و در اين زمينه کتاب و مقالات بسياري نگاشته است؛ به طوري كه ديدگاه‌هاي وي در محافل علمي و رسانه‌اي غرب مورد استناد قرار مي‌گيرد. بررسي ديدگاه‌هاي فرنيش در زمينه

تأملي بر نظريه وجود اهل کتاب در دوران حکومت جهاني امام زمان عج

(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 1 دقیقه)

26b

چکيده

در زمينه وجود اديان در عصر ظهور و حکومت جهاني امام مهدي4 سه نظريه مطرح است: 1.‌نظريه اثباتي؛ 2. نظريه سلبي؛ 3. نظريه تلفيقي. در نظريه اثباتي وجود اهل کتاب در اين دوران و در نظريه سلبي نفي اهل کتاب ثابت مي‌شود و در نظريه تلفيقي وجود اهل کتاب در عصر ظهور و نفي آن‌ها در حکومت جهاني مطرح مي‌شود. در اين نوشتار، در ميان سه ديدگاه مذكور، تنها به ديدگاه اثباتي توجه شده و ثمره آن که تنوع اديان و وجود دين مسيحيت و يهوديت در عصر ظهور و حکومت جهاني است؛ مستدل مي‌شود. صاحبان اين نظريه براي اثبات

نقش روش تلقين در نهادينه‌سازي آموزه‌ مهدويت براي کودکان

(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 1 دقیقه)

151b

چکيده

از منظري ويژه، آموزه‌ مهدويت، عصاره ناب تمام معارف اسلامي است که در آن، ظرفيت‌هاي فراوان الگوگيري براي تربيت افراد براي زمينه‌سازي ظهور در جهت تحقق جامعه تراز اسلامي دارد. در اين مسير مناسب‌ترين زمان براي انتقال و نهادينه‌سازي آموزه‌هاي ديني، به‌ويژه مهدويت، دوره کودکي است که ماندگاري آموزه‌ها در اين دوره به مثابه‌ ايجاد نقش‌واره بر سنگ مي‌باشد. يکي از روش‌هاي تربيتي متناسب با اين دوره که مي‌تواند ما را در نهادينه‌سازي آموزه‌هاي مهدوي ياري كند، «تلقين» است که عنصر محوري آن، ايجاد باور

گونه شناسي آثار عقلاني عصر ظهور

(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 1 دقیقه)

156b

چکيده

«عصر ظهور»، دوران تبلور استعداد‌هاي انساني است؛ دوراني که حقيقت انسان، فرصت نمايان شدن خواهد يافت. منابع روايي شيعه خبر از رويدادي شگرف در عصر ظهور داده است که اين رويداد مي‌تواند منشا و بناي درخشش استعداد انسان باشد. تمرکز و تکامل عقول، اتفاقي مهم در عصر ظهور خواهد بود. چگونگي اين پديده خود موضوع پژوهشي مستقل است که نگارنده در مقاله‌اي ديگر بدان پرداخته است.

مساله مهمي که اينک در پي پاسخ دادن بدان هستيم، روشن کردن حوزه‌هاي تاثير پذير از تکامل عقول

تبيين نقش گفتمان انتظار در مهندسي فرهنگ مقاومت

(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 1 دقیقه)

148b

چکيده

اين نوشتار مي‌كوشد با رويکردي توصيفي ـ تحليلي و با استناد به مؤلفه‌هاي «گفتمان انتظار»، نقش اين آموزه را در مهندسي «فرهنگ مقاومت» به تصوير بکشد و اين فرضيه را محک بزند که گفتمان انتظار، در نهادينه‌‌سازي فرهنگ مقاومت در جامعه نقش‌بنياديني ايفا مي‌کند. اين گفتمان ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي متعددي در احيا و تجديد حيات فرهنگ مقاومت در ميان مسلمانان دارد.

اين نوشتار ضمن رد رويکرد «سکولار» به فرهنگ، درصدد اثبات نقش آموزه‌هاي ديني در فرهنگ است. نکته ظريف و قابل

X