(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 1 دقیقه)
چهار روایت از نسبت تشیع با عرفان:همگان تا حدودی با رابطه نزدیک عرفان با مذهب شیعه آشنا هستند. اما آیا عرفان جداگانه‌ای برای شیعیان وجود دارد؟ آیا اساساً اصطلاح «عرفان شیعی» قابل وضع است؟ یعنی می‌توان گفت معانی و مفاهیمی جداگانه یا برجسته از عرفانِ عام به‌طور کل، و عرفانِ اسلامی به‌طور جزء وجود دارد؛ یا تنها می‌توان به عرفایی اشاره کرد که خود شیعه بوده‌اند و این به نگرشی بنیادین در چم و خم عرفان‌شان نینجامیده است؟
آیا مفاهیم و بنیادهایی اساسی، عرفان شیعی را پدیدار کرده یا بروزهایی
تصوّف، از جمله گرایشهای درونگرا و عرفانی در اسلام است که در ابتدا با سرلوحه قرار دادن زهد و دنیاگریزی سعی بر طهارت جان داشتند و در ادامه با بارورسازی مبانی نظری خود، تزکیه نفسانی را مقدمهای برای شناخت خداوند و فناء در او معرّفی کردند. خاستگاه تصوّف و این که این فرقه تا چه حدّ، وامدار اسلام اصیل و سنّت نبوی و جانشینان برحقش بوده، پیوسته محل بحث و جدل بوده است. از یک سو خود صوفیان پیشینۀ خود را به رسول خدا و امامان معصوم(علیهم السلام) میرسانند و از سوی دیگر محقّقین با استناد به شواهد تاریخی و
از جمله بحث‌های کلیدی در کل عرفان اسلامی، بحث «شریعت، طریقت و حقیقت» است. این بحث از ابعاد مختلف قابل توجه و دقت است، زیرا هم نگرش عرفا از دین تبیین می‌شود و هم نسبت عرفان عملی و عرفان نظری با یکدیگر و نسبت آن دو با دین و جایگاه آنها در اسلام مشخص می‌گردد و هم از جهتی با خاستگاه عرفان اسلامی که پیش‌تر بدان اشارت رفت مرتبط است و هم با بحث میزان عام عرفان اسلامی که در همین درس خواهد آمد در ارتباط وثیق است و در کل از بحث‌های مهمی است که می‌تواند در اثبات هویت اسلامی عرفان اسلامی نقش بسزایی داشته
اولین تلاش عارف مسلمان از آغاز جنبش معنوی-روحی در اسلام آن بود که از خود و انانیّت و تعلقات ماسوی برهد و به راستی به سمت حق سبحانه سیر کند و در صراط الهی قدم زند تا به او برسد. چنین سیری در درون انسان شکل می‌گیرد. از این رو، از آن به معاملات قلبی یاد می‌کنند. این سیر مسلماً مراحل و منازلی دارد که باید تک تک این را مراحل را طی کند. و هر مرحله و منزل برای خود ویژگی‌هایی دارد. در هر منزلی حالاتی به سالک روی می‌آورد و زنگارهایی را از دل می‌زداید و پایه برای صعود به منزل بعدی می‌گردد تا آن که به
با وجود آنچه گفته شد، ممکن است این سؤال در ذهن‌ها خطور نماید که اگر رابطه عرفان اسلامی و دین این گونه است که گفته آمد، چرا در روایاتی چند که از اهل‌بیت معصومین علیهم السلام نقل می‌شود، تصوف مورد مذمت و نقد و رد قرار گرفته‌اند و به بیان دیگر اگر دین به عنوان «میزان عام عرفان اسلامی» پذیرفته شده است، متون دینی به‌ویژه روایات اهل‌بیت علیهم السلام حاکی از رد تصوف می‌باشد. برای آنکه مسئله روشن شود، لازم است روایاتی که در این زمینه وجود دارد ـ هرچند به نحو گذرا ـ مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.( ما با
سالک پس از آنکه منازل عرفانى را پشت سر مى‌نهد و قدم در ساحت قدس مى‌گذارد و به مقام فنا و بالاتر از آن بقاى بعد از فنا مى‌رسد، مشاهدات و مکاشفاتى بدو روى مى‌آورد و در پى آن معرفتى از سر شهود و حضور، نسبت به حقایق نظام هستى پیدا مى‌کند که این معارف برآمده از شهود، بنیاد و حقیقت عرفان نظرى مى‌باشد. به دیگر سخن، شخص پس از ورود به عرفان عملى و طى مسیر طریقت، در نهایت به مرحله حقیقت نائل مى‌شود که همانا پایه و اساس علمى است که امروزه از آن به عرفان نظرى تعبیر مى‌گردد. بنابراین عرفان نظری علمى است
بررسی دقیق و استقراء متون و سخنان و احوال عرفای اسلامی در سده‌های نخستین است که ما را از نظر فنی به خاستگاه اسلامی تصوف راهنمایی می‌کند. این روش از شاهد دوم کمی فراتر رفته و آنچه را به وجدان و شهود علمی به دست آمده است به طور مستند قابل ارائه برای همگان می‌کند. این روش را پل نویا با دقت و از سر حوصله در کتاب «تفسیر قرآنی و زبان عرفانی» پی گرفت که از جهتی مرحله نوینی در مطالعات عرفان اسلامی است.( بنگرید به مقدمه دانیل ژیماره «ص 14 بر کتاب تفسیر قرآنی و زبان عرفانی اثر پل نویا؛ بخشی از این شیوه.jpg)
مقام آرامش روح، حالتی است که انسان در رسیدن به خدا بدان دست می یابد. عرفان اسلامی معتقد است که انسان، کسی است که درد دوری از خدا و رسیدن به او را داشته باشد، پس اگر چنین اندیشه ای داشت، درد نجات بشریت را هم خواهد داشت.با وجودی که امام خمینی(س) را احیاگر نظریه ولایت فقیه می دانند؛ اما از نوشته ها و سخنان ایشان چنین برمی آید که حضرت امام معتقد به نظریۀ «ولایت انسان کامل» بودند.
