جغرافیای جهان تشیع

 نویسنده :حسن حیدری مجمع الجزاير بحرين به مجموعه سي و پنج جزيره كوچك و بزرگ اطلاق ميشود كه در جنوب خليج فارس واقع شده اند. وسعت آن حدود 655  كيلومتر مربع ميباشد. کم وسعت ترین کشور اسلامی‌پس از «مالدیو» * اين كشور فاقد مرز زميني است و تنها با احداث پلي از طريق زميني به عربستان متصل شده است. * در سمت راست در فاصله 27 كيلومتري كشور قطر و در سمت مغرب در فاصله 24 كيلومتري عربستان و در شمال آن در فاصله نسبتا دوري ايران قرار دارد. نزديكترين شهر ايران به بحرين بندر بوشهر به فاصله 361 كيلومتري لنگرگاه بحرين  قرار دارد.* در بحرين تنها دو فصل وجود دارد: فصل گرما و فصل معتدل. معمولا فصل اعتدال و خنكي هوا از حدود پائيز تا اواخر زمستان ادامه دارد. 

* بزرگترين اين جزائر، جزيره بحرین (جزيره منامه) است که 85% مساحت کشور را تشکیل می دهد.

* شهر منامه، بزرگترين شهر بحرين و پايتخت آن است و  با داشتن 5/1 مايل خط ساحلي يكي از شهرهاي بين المللي محسوب ميشود. مساحت آن 5 درصد مساحت بحرين است و چاههاي نفت و پالايشگاه و قسمتي از سرزمينهاي حاصلخيز كشاورزي در اين شهر قرار دارد.ايرانيان و بحريني هاي شيعه در اين شهر بسيارند.

* دومين شهر معروف بحرين، شهر محرق است كه اكثر سكنه آن اعراب سني مذهب ميباشد كه خصوصيات عربي خود را كاملا حفظ كرده اند.

* جده سومين شهر مهم بحرين است كه در جنوب شرقي جزيره محرق واقع شده و الرفاع به منزله چهارمين شهر مي باشد كه دو بخش شرقي و غربي دارد كه قسمت غربي آن محل سكنا و زندگي شيوخ و خاندان حكومتي است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

جغرافياي انساني

* بحرين با جمعيتي حدود يك ميليون و پنجاه هزار نفر كشوري كوچك در جنوب خليج فارس است كه حدود يك سوم آن غير بحريني هستند. از اين ميان حدود 8% ايراني و بقيه هندي، پاكستاني ، انگليسي ، آمريكايي ، مصري ،كره اي ، عماني و ... ميباشند.

* انگيزه بيشتر مهاجرت اشتغال بكار ميباشد. بيشتر اتباع كشورهاي غربي متخصصين ، مهندسين، كارمندان بانكها و شركتهاي بزرگ تجاري و صنعتي هستند كه نبض امور اقتصادي و فني كشور را در دست دارند.

* دو معيار تابعيت در بحرين وجود دارد:

1-بحريني بالجنسيه: كساني كه از پدر بحريني بدنيا آمده اند.

2-بحريني بالماده السابعه:طبق قانون 7 تابعيت، زناني كه با اتباع بحريني ازدواج كنند.

* زبان رسمي بحرين عربي است و بعد از آن به ترتيب انگليسي، فارسي،اردو و هندي متداول هستند.

* واحد پول بحرين دینار ميباشد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

جغرافياي سياسي

* حكومت بحرين مشروطه سلطنتی است (حکومت تحمیلی خاندان آل خلیفه که از عربهای عُتوبی عربستان و پیرو مذهب تسنن مالکی اند بر شیعیان بحرین)

* بيش از 150 مشاور نيروي دريايي آمريكا و وابستگان آنها و حدود 3000 سرباز آمريكايي با خانواده هاي خود در بحرين بسر ميبرند.

* به علت كوچكي اين كشور و كمي جمعيت و اجباري نبودن سربازي سيستم دفاعي كشور ضعيف است و متمايل و متكي به قدرتهاي بزرگ ميباشد.

* بعد از استقلال مهمترين بحران خارجي بحرين ، اختلاف بر سر جزائر حوار (جزائر شانزده گانه غير مسكوني و داراي منابع نفت و گاز) با قطر بود.

تاريخچه اديان و مذاهب

* بحرين قبل از ظهور اسلام مسكن قبايل ايراني و غرب بوده و جزو قلمرو ايران محسوب ميشده است. در زمان ظهور اسلام ، مردم بحرين را زردشتيان ، يهوديان ، مسيحيان و پاره اي از اعراب بت پرست تشكيل ميداده اند.

* پس از مرگ خسرو پرويز در سال هفتم هجرت (628 ميلادي) رسول اكرم(ص) منذر بن ساوي از طايفه عبدالقيس را كه از جانب ساسانيان حكمراني بحرين را داشت و شخصي مسيحي بوده به اسلام دعوت كرد. منذر اسلام پذيرفت و قبول كرد كه زكات بپردازد ولي چون بناي ماليات پرداختن شد، تمام مردم بحرين طغيان كردند و از اسلام برگشتند.

* در سال هشتم هجري پيامبر شخصي بنام علاء بن حضرمي را براي دعوت مردم بحرين به اسلام به اين ناحيه فرستاد.تمام اعرابي كه در بحرين بودند و عده اي از ايرانيان آن ناحيه اسلام پذيرفتند اما عده اي فقط به دادن جزيه اكتفا كردند و در دين زردشتي و يهودي و مسيحي باقي ماندند.

* در زمان ابوبكر عده اي از اهالي بحرين كه به اجبار اسلام آورده بودند به آئين سابق خود برگشتند و علاء بن حضرمي به آنها حمله كرد و تمام بحرين را (به عنوان نخستين بخش ايران) تصرف كرد و اسلام در آنجا ريشه دواند.

* بذر تشيع در اين خطه توسط ابان بن سعيد (از دوستان حضرت علي) كه توسط پيامبر به بحرين فرستاده شده بود، افشانده شد و در زمان حكومت اميرالمومنين تشيع در اين منطقه پيشرفت شاياني كرد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

وضعيت اديان

* اسلام دين رسمي كشور بحرين (حدود 85% مسلمان) است و از ميان آنها 70% شيعه و 30% سني هستند. خاندان سلطنت هم سني هستند.  نفوذ شيعه در بحرين ريشه دار است و حتي در زمان سلطه پرتغاليها (قرن شانزدهم) مردم اين كشور شيعه متعصب بوده اند.

* از ميان اديان ديگر 7.3% مسيحي و 7.7% را ساير اديان تشكيل ميدهند.جمعيت غير مسلمان بحرين اكثرا مهاجرين هستند. اغلب مهاجرين كشورهاي جنوب شرق آسيا و هندوها پيرو آئين بودا و مهاجرين كشورهاي اروپايي و آمريكايي پيرو دين مسيحيت هستند.

* مهمترين مراكز ديني و حوزه هاي علميه در مناطق جد حفص و ستره قرار دارد كه اكثرا به تدريس و ترويج فقه جعفري ميپردازد. اوج فعاليت مساجد و حسينيه ها در ايام سوگواري عاشورا است و در اين ايام مراسم عزاداري و سينه زني برپاست.

* مراسم و حوزه هايي كه مذهب تسنن در آنها تدريس ميشود ، اكثرا موسسات دولتي است كه تحت نظر اداره اوقاف فعاليت ميكنند و مهمترين آنها دارالصلاح در منطقه محرق است كه توسط عربستان ايجاد شده است، همچنين در دانشگاه الخليج رشته هاي ويژه تدريس فقه سني وجود دارد.

* مسيحيان داراي كليسا هستند ولي جامعه كوچك يهود هنوز به آن اندازه كه بتواند كنيسه اي را تحت پوشش قرار دهد، وسعت نيافته است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

روابط خارجي

* تا قبل از استقلال ، بحرين بدون موافقت انگلستان حق ارتباط با دولتهاي خارجي نداشت اما پس از استقلال ارتباط بحرين با دولتهاي خارجي ايجاد شد.

* بخاطر حس ناسيوناليستي عربي روابط خوبي با كشورهاي عربي دارد و همچنين به عنوان عضو سازمان كنفرانس اسلامي روابط خوبي با كشورهاي اسلامي دارد.

* روابط تنگاتنگ با آمريكا و انگلستان و حضور مستشاران عالي رتبه انگليس در پستهاي كليدي

روابط با ايران

* روابط بحرين با ايران از زمان استقلال تا انقلاب اسلامي روابط نزديك و دوستانه بود. پس از پيروزي انقلاب ، با حمايت مردم بحرين از انقلاب و اظهار نظر يك مقام غير رسمي مبني بر برگشت بحرين به ايران، در پي نگراني مقامات بحريني روابط دو كشور  سرد شد و باعث سختگيريهاي دولت بحرين به ايرانيان مقيم بحرين شد. بعد از كودتاي سال 1981 با تهمت زدن ايران به دست داشتن در اين كودتا روابط اين دو كشور تزلزل بيشتري پيدا كرد.

* موضع بحرين در جنگ تحميلي اعلام بي طرفي بود اما در عمل موضعگيري مثبتي نسبت به عراق داشتند.

* پس از جنگ روابط  كم كم رو به بهبودي نهاد و منجر به گسترش روابط سياسي و اقتصادي شد و آزادي نسبي علما و روحانيون و شيعيان بحرين در زمينه هاي مذهبي ثمره اين بهبودي روابط ميباشد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

وضعيت ايرانيان در بحرين

* پس از استقلال بحرين،حكام اين كشور براي تثبيت حاكميت به تعيين و تثبيت تابعيت  افراد اقدام كردند. در مورد ايرانيان، قبل از انقلاب آنها مخير به پذيرفتن تابعيت بحريني يا اقامت بودند اما پس از انقلاب محدوديتهاي زيادي نسبت به آنها اعمال شد. در حال حاضر خانواده هاي زيادي كه اغلب شامل افراد ايراني الاصل و فارسي زبان ميشوند، در بحرين وجود دارند كه هيچگونه مدرك تابعيتي در اختيار ندارند و در حالت آپاتريد(كسي كه مليت قانوني و مشخصي ندارد) بسر ميبرند. اين افراد هنگام مسافرت به خارج بحرين با مشكلات زيادي مواجه ميشوند.دولت بحرين براي برخي از اين افراد مدرك مسافرتي صادر ميكند كه اغلب براي سفر به ايران و بازگشت به بحرين قابل استفاده است.

* اكثر ايرانيان مقيم در بخش خصوصي، بازرگاني و خدمات اشتغال دارند و بسياري از آنان داراي شركتهاي خصوصي صادرات و واردات بويژه مواد غذايي هستند.

* با روي كار آمدن حمد بن عيسي در سال 1999 و انجام اصلاحات در سال 2001 رابطه بحرين با ايران بهتر شده است و ايرانيان وضع بهتري دارند.

شيعيان بحرين

* حزب الوفاق مهم‌ترین حزب شیعه این کشور است. این حزب در انتخابات سال 2006 موفق به کسب 17کرسی پارلمان شده بود و موفقیت مجدد این حزب جایگاه مناسب آن را در میان افکار عمومی این کشور نشان می‌دهد.

* شیخ علی سلمان، از روحانیون بلندپایه شیعه بحرین و رهبر حزب الوفاق ميباشد.
* حکومت بحرین تلاش می‌کند با اعطای تابعیت به 100هزار سنی از یمن، سوريه، اردن و پاكستان و همچنین گماردن آنها در قالب نیروهای امنیتی از اکثریت شیعه بکاهد. این سیاست نه تنها بیکاران شیعه را به خشم آورده بلکه سنی‌های بومی را هم که به سختی کار گیر می‌آورند، به شدت ناراضی کرده است.

حکومت بحرین اخیرا با آغوش باز، سلفی‌های متعصب را در دستگاه حکومتی خود پذیرفته است. سلفی‌ها فرقه‌ای هستند که از شیعیان بیزارند و اغلب از خشونت در برابر آنها پشتیبانی می‌کنند که نمونه آن را در عراق و پاکستان شاهد هستیم.

* با اصلاحات حمد بن عيسي آل خليفه در سال 2001، تا اندازه‌ای از فشار بر شیعیان کاسته شده است.

* در روز عاشورا، در سراسر منطقه، دسته جات قمه زن به راه می افتادند اما بعد از بعد از فتوای رهبری کلاً تعطیل شد تا این‌که در سه - چهار سال اخیر با اصرار دسته وابسته به شیرازی ها دوباره قمه زنی به راه افتاده است.

* شیعیان بحرينی احساس تعلق عجیبی نسبت به ایران دارند و همة نگران پرونده هسته‌ای هستند.

* مجلس علمای شیعی این‌جا یک تشکل جدی است که شیخ عیسی رئیس ، سید عبدالله معاون و آقای صنقور هم سخنگوی آن است. در این مجلس حدود هفتاد نفر از علمای شیعه حضور دارند.

* برخی از علمای شیعه در این‌جا با حکومت هم کار می کنند که برجسته ترین آنها شیخ حمید مبارک است که هم وزنة علمی است و هم مقبولیت عمومی دارد.

* شیخ حسین نجاتی از علمای شیعه عجمی بحرين است که عرب‌های شیعة بحرين به او احترام فراوان می گذارند. ایشان هم نماز جمعه می خواند و نمایندگی مراجع ایران و عراق را هم دارد

* شیخ عیسی قاسم نمایندة آیت‌الله خامنه‌ای است. آقای نجاتی نمایندگی آیت الله خامنه‌ای و آیت‌الله سیستانی را دارد.