تاریخ کلام شیعه

مهم‏ترين رويداد تاريخى عصر اول عباسى كاربرد نيروى «استدلال» از سوى مسلمين است كه نهضت ترجمه بدان شدت بخشيد. شيعه‏ ى امامى در اين دوره اقليتى بود كه با تجهيز فِرق مختلف به نيروى استدلال، در وضعيت نوينى قرار گرفت. اگر چه در اين دوره، امامان شيعى شبهات فقهى، كلامى و دينى را پاسخ‏گو بودند، به نظر مى ‏رسد بدون توجه علماى شيعه به مسئله‏ ى مهم نهضت ترجمه، حفظ موجوديت شيعه‏ى امامى چندان آسان به نظر نمى‏رسيد؛ بنابراين متكلمين شيعه‏ى امامى نيز همگام با فِرق ديگر (مانند معتزله) خود را به نيروى عقل و

بنا گذاری و جغرافیای شهر کوفهبنیانگذاری شهر کوفه به سال 17 هجری ( 638 م ) صورت گرفت که نتیجه مستقیم فتح عراق به دست باز مانده نیروهای  ساسانی را به فلات ایران عقب رانده بودند،در این هنگام بود که آنها لزوم بر پایی یک » دارالهجره » را در حاشیه

سرزمینهای فتح شده احساس کردند تا هم کانونی باشد برای مهاجران از راه رسیده و هم پایگاهی نظامی مقابله با دشمن بوجود آمده . ( هشام جعیط ، ص 8 )طبق یک گزارش، عمر به سعد بن ابی وقاص دستور داد جای مناسبی را برای ایجاد یک پایگاه نظامی تدارک ببیند و آنگاه

پیش از ورود به بحث اصلی، لطفاً درباره-« علم کلام، کلام شیعه و جایگاه کلام شیعی توضیحات مختصری بیان بفرمایید. 

در خصوص علم کلام ابتدا باید گفت که کلام دو معنا یا دو تعریف دارد که از آن تعبیر می کنیم به کلام بالمعنی الاخص و کلام بالمعنی الاعم. در واقع، این دو تعریف یک پیشینه تاریخی دارد. کلام در قرون نخستین معنای خاصی داشته و به تدریج هر چه پیشتر آمده معنای گسترده تری پیدا کرده است.البته — همان گونه که در ادامه اشاره خواهم کرد این معنای گسترده از جهاتی ضیق تر و محدودتر هم هست.کلام در دوران

در اين نوشتار ابتدا به ضرورت بررسي تاريخ علم كلام مي­پردازيم، سپس تاريخ علم كلام را با توجه به معيار تطور در خود دانش،تقسيم­ بندي مي­نماييم. در ادامه هريك از اين دوره­ها را بررسي مي­نماييم و خصوصيات هريك از اين دوره ­ها را بيان مي­نماييم.تاريخ كلام، تطورات علم كلام، دوره­ هاي كلامي، كلام شيعه، مكتب­ هاي كلامي.يكي از مباحث مهم در هر علمي، بررسي تاريخ آن علم است. شناخت تاريخ هر علمي، باعث درك بهتر و پي­بردن به زواياي مخفي آن علم مي­شود و مسير شناخت گزاره­هاي علم را كوتاه­تر مي­كند.در مباحث كلامي

بحث ما پیرامون تاریخ کلام شیعه است. ابتدا باید مفاهیم اولیه بحث را توضیحی بدهیم، لذا سه مفهوم تاریخ، تاریخ کلام یا اندیشه و شیعه را به ترتیب توضیح میدهیم. سپس با توجه به رابطه میان تاریخ و کلام، فایده بحث از تاریخ کلام را بررسی میکنیم. در ادامه دو گونه تقسیم بندی از تاریخ کلام شیعه را بیان می­نماییم.

مفهوم اول: تاریخ تعریف

تاریخ تاریخ دانشی است که به شخصیت ها و  یا نهادهایی برمی گردد که به صورت جزیی و در مکان و زمان قرار دارد. فرق تاریخ و علم برخی میان تاریخ و

مصاحبه با دكتر تقی زاده(مسئول مركز مطالعات شیعه‏ شناسی)- با توجه به اینكه حضرتعالی از بنیانگذاران مركز مطالعات و تحقیقات شیعه‏ شناسی هستید، بفرمائید هدف از مطالعه و تحقیق در رابطه با شیعه و شیعه‏ شناسی چیست؟من هم از التفات و توجه شما، صمیمانه تشكر می‏كنم. در سال 73 در دوران تحصیل، در بیرون از كشور، به این خودآگاهی دست‏یافتم كه حجم قابل توجهی از جماعت غیر مسلمان، در زمینه شیعه‏ شناسی، تحقیق می‏كنند و بعد هم معلمی و تدریس می‏كنند و بعد تمام عمرشان را در زمینه‏های مربوط به مطالعات شیعی می‏گذرانند

سوال اصلي ما اين است كه آيا بحث از تاريخ علم كلام در فهم علم کلام موثر است یا نه؟در اينجا دو نظريه افراط و تفريط وجود دارد:نظريه اول: کلام چیزی جز تاریخ کلام نیست و کسی كه می خواهد کلام شیعه را بفهمد،باید برود و این فهم های گوناگون را ببیند و نقد بزند و اندیشه تشیع را بفهمد. این همانن نگاه تاریخی به معرفت است.

نظريه دوم: کلام یک مقوله اندیشه ای است و ربطی به تاریخ ندارد،‌ مانند فلسفه كه ما گزاره­هاي آن را درك مي­كنيم. مثلا درباره عصمت امام، ادله را بررسي مي­كنيم يا حتي خودمان ادله­اي را

تاملاتی پیرامون تطوّر مفهوم معرفت فطری  برگرفته از مباحث دکتر سبحانی

معرفت فطری به عنوان منبع دوم معرفتی امامیه محسوب می‌شود. تطور اندیشه امامی در مورد اندیشه فطری تا زمان شیخ مفید خود به بحثی جدا گانه نیازمند است. اجمالا اینکه عقیده مشترک امامیه تا زمان شیخ مفید این است که معرفت اظطراری یک منبع مستقل برای معرفت است. بعد از هشام تا پایان غیبت صغری نیز نوبختی‌ها بودند که قول به معرفت اکتسابی داشتند.این سیر ادامه پیدا کرد تا جایی که در زمان مفید میان استاد و شاگرد یعنی شیخ صدوق و شیخ مفید در

شکی نیست که علم کلام-بسان علوم دیگر-در طول تاریخ خود تطوراتی را پشت سر گذاشته و مسائل جدیدی را در دامان خودپرورش داده است.ماهیت و رسالت علم کلام ایجاب می‏کند که متحول و پویا باشد تا بتواند پاسخگوی پرسشها و شبهات واشکالات جدید در زمینه عقاید دینی باشد و بدین طریق به مهمترین رسالت خود جامه عمل پوشاند.کلام جدید یا مسائل جدید کلامی تحول و پویایی علم کلام-چنانکه برخی توهم کرده‏اند-به این معنا نیست که ماهیت این علم متحول گردیده، و علم کلام جدیدی با موضوع و غایت دیگری پدید آمده