چکیده
در آموزههای کتاب و سنت، نجات و رستگاری اخروی، به ایمنی از آتش دوزخ و ورود به بهشت تعریف میشود. انحصارگرایان، نجات از دوزخ و ورود به بهشت را تنها نصیب پیروان مذهب حق میدانند، اما ائمۀ طاهرین (ع) دامنۀ رحمت الهی را وسیعتر معرفی میکنند و در باب نجات و گسترۀ آن، به دو موضوع مهم در کنار هم توجه میدهند: نخست، ارزش انحصاری دینِ حق و نتیجۀ دینداری بر پایۀ آن، که «نجات تضمینی» است؛ دوم، وسعت رحمت و مغفرت خداوند که به شکلی غیرحتمی و تعلیقی به نجات آنان که در اعتقاد یا عملشان خللی وجود دارد و خدا را چنانکه او میپسندد، نمیپرستند و در عین حال، با او و اولیای او سر ستیز ندارند، منجر میشود. بدین ترتیب، امامان شیعه به تبع کتاب خدا و سنت نبوی، هر دو باب نجات یعنی «نجات تضمینی» و «نجات تعلیقی» را در آخرت گشوده میدانند و ایدۀ انحصار نجات در مؤمنان درستکار و پیروان راستین خود را نفی میکنند. در این مقاله مسئلۀ شمول تعلیقی نجات برای کثیری از بندگان خداوند از منظر آیات و روایات بررسی شده و نشان داده میشود که «منحصربودن راه حق در پیروی از امامان الهی» با «وسعت رحمت الهی و شمول آن برای غیرشیعیان» تعارضی ندارد و مطابق مکتب اهل بیت(ع)، هر دو موضوع از صحت و استواری کامل برخوردارند.
نویسندگان
منصور پهلوان 1 مهدی قندی 2 1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران، ایران.
2 دانشجوی دکتری، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، ایران.