زندگانی فاطمة الزهراء

آداب همسرداری در فرهنگ فاطمی
فاطمه زهرا علیهاالسلام به عنوان برترین زنان عالم هستی همواره به عنوان الگویی برتر مطرح بوده و هست که ابعاد وجودی آن بزرگوار فراتر از حضور در زمان و مکانی خاص است. از آنجاییکه فضایل اخلاقی انسان هرگز اسیر زمان و مکان نمی شود، این الگوی فضیلت برای همیشه تاریخ، شایستگی پیروی و متابعت را داراست. فراگیری درس زندگی در مکتب انسان ساز این بانوی نمونه، توفیقی بس ارجمند و بزرگ است که هرکس را نصیب نمی شود و تنها کسانی لیاقت حضور در این وادی عشق را دارند که جان خویش را سرشار از محبت او و فرزندانش کرده باشند. ما نیز بیاییم وضوی حضور گرفته، رو به قبله با فروتنی کامل زانوی ادب زده جرعه ای از این کوثر بی پایان به کام جان بریزیم.

مقدم داشتن همسر بر خود
وقتی زن و مرد به عقد یکدیگر در مدند خداوند محبت آن دو را به دل یکدیگر می اندازد. گویی یک روح در دو بدن می شوند. و از این پس، برای گرم تر کردن کانون خانواده به نکات فراوانی می بایست توجه شود. از جمله آن ها ایثار و از خودگذشتگی است؛ به این معنا که برای تامین و تداوم سعادت خانواده، دیگری را بر خود مقدم داشته، برخی از حقوق خود را نادیده بگیرد.

در یکی از روزها، صبحگاهان امام علی علیه السلام به همسر عزیزش فرمود:

فاطمه جان! یا غذایی داری تا از گرسنگی بیرون یم؟

فاطمه علیهاالسلام پاسخ داد: نه. به خدایی که پدرم را به نبوت و شما را به امامت برگزید سوگند، دو روز است که در منزل غذایی کافی نداریم، نچه بود به شما و فرزندانم دادم و خود از غذای اندک موجود، استفاده نکردم.

امام علیه السلام با تاسف فرمود: فاطمه جان! چرا به من اطلاع ندادی تا به دنبال تهیه غذا بروم؟

فاطمه علیهاالسلام فرمود: «یا ابا الحسن انی لاستحیی من الهی ان اکلف نفسک ما لا تقدر علیه؛ ای اباالحسن! من از پروردگار خود حیا می کنم که چیزی را که تو بر ن توان و قدرت نداری، از تو درخواست نمایم. » (1)

تقسیم کار در زندگی
یکی از عوامل شادابی و تکامل خانواده ها تعیین حدود مسؤولیت افراد در خانواده است. البته، تعیین این مسؤولیت ها بنا بر شایستگی ها و توانمندی هایی است که خداوند در انسان به ودیعه نهاده است. با تقسیم کار، عدالت اجتماعی در محیط خانواده سعادت می فریند و زن را از دخالت در اموری که سزاوار نیست باز می دارد.

روشن است در مواردی خروج زن از خانه ضرورت پیدا می کند. مثل مواردی که آن بانوی بزرگوار برای دفاع از حقوق غصب شده خود و شوهرش به مسجد یا دارالخلافه رفت و یا امور ضروری دیگر و. . . ، و آنچه از آن مذمت شد، بیرون رفتن های غیرضروری دختران و زنان است که قطعا پیامدهای ناگواری به دنبال خواهد داشت

امام باقر علیه السلام فرمود:

«حضرت فاطمه علیها السلام کارهای منزل را با حضرت علی علیه السلام این گونه تقسیم کردند: خمیر کردن رد و تمیز کردن و جارب زدن منزل به عهده فاطمه باشد و کارهای بیرون منزل از قبیل جمع وری هیزم و مواد اولیه غذایی را علی علیه السلام انجام دهد».

در این باره امام صادق علیه السلام فرمود:

«این تقسیم کار با اشاره رسول خدا صلی الله علیه وآله انجام گرفت، آن گاه که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: کارهای داخل منزل را فاطمه و کارهای بیرون منزل را علی انجام دهد. حضرت زهرا علیها السلام با خوشحالی فرمود: «فلا یعلم ما داخلنی من السرور الا الله باکفائی رسول الله تحمل رقاب الرجال؛ جز خدا کسی نمی داند که از این تقسیم کار تا چه اندازه خوشحال شدم؛ زیرا رسول خدا مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است بازداشت. » (2)و شاید خوشحالی آن حضرت از این جهت بود که از برخورد با نامحرم به دور خواهد ماند، چه این که کار کردن غیرضروری زنان و اختلاط زنان با مردان با روح تقوا بیگانه است.

حضرت محمد
در روایتی دیگر آن حضرت در پاسخ پدر بزرگوارشان که پرسیده بود: در کدام لحظه زن به خداوند نزدیک تر است؟ فرمود: «ادنی ما تکون من ربها ان تلزم قعر بیتها. . . ؛ نزدیک ترین حالات زن به خداوند زمانی است که در خانه خود می ماند. » (3)

البته، روشن است در مواردی خروج زن از خانه ضرورت پیدا می کند. مثل مواردی که آن بانوی بزرگوار برای دفاع از حقوق غصب شده خود و شوهرش به مسجد یا دارالخلافه رفت و یا امور ضروری دیگر و. . . ، و آنچه از آن مذمت شد، بیرون رفتن های غیرضروری دختران و زنان است که قطعا پیامدهای ناگواری به دنبال خواهد داشت و متاسفانه امروزه بسیار شاهد این گونه امور هستیم.

رعایت ادب و احترام نسبت به همسر
در روایتی آمده است آن حضرت ملاک و معیار ارزشمندی انسان را در مهربانی با همسر و نرمی با دیگران ذکر کرده است:

«بهترین شما کسی است که در برخورد با مردم نرم تر و مهربان تر باشد و ارزشمندترین مردم کسانی هستند که با زنان خود مهربان و بخشنده است. » (4)

و ن گاه که می خواهد شدت علاقه و وفاداری خود را به شوهر مظلومش ابراز نماید می فرماید:

«علی جان! جانم فدای تو، و جان و روح من سپر بلاهای جان تو، ای اباالحسن! همواره با تو خواهم بود، اگر تو در خیر و نیکی به سر می بری با تو خواهم زیست و یا اگر در سختی و بلاها گرفتار شدی باز هم با تو خواهم بود. »(5)

حضرت فاطمه علیها السلام کارهای منزل را با حضرت علی علیه السلام این گونه تقسیم کردند: خمیر کردن رد و تمیز کردن و جارب زدن منزل به عهده فاطمه باشد و کارهای بیرون منزل از قبیل جمع وری هیزم و مواد اولیه غذایی را علی علیه السلام انجام دهد

به خلاف عشق های ظاهری و دروغین، که تنها در هنگام عافیت و شادی ابراز می شود، نه در هنگام مشکلات و ناراحتی ها.

تحمل مشکلات و سختی ها
همسرانی که امور رفاهی فراوانی به شوهران خود تحمیل می کنند، غافلند از این که توانایی های انسان حد و مرزی دارد و اگر شخص نتوانست از راه مشروع توقعات همسرش را برورده کند به ناگزیر از راه های نامشروع ن ها را تامین می نماید و چه خسارتی از این بزرگ تر که زن با توقعات نابجای خود، پای اموال شبهه ناک و حرام را به خانه خود باز نماید. البته، فلسفه این ساده زیستی را در حکایت زیر به خوبی می توان دریافت:

سلمان فارسی می گوید: روزی حضرت زهرا علیها السلام را دیدم که چادری وصله دار و ساده بر سر دارد. در شگفتی ماندم و گفتم: عجبا دختران پادشاه ایران و قیصر روم بر کرسی های طلایی می نشینند و پارچه های زرین به تن می کنند، و این دختر رسول خداست که نه چادرهای گران قیمت بر سردارد و نه لباس های زیبا!

حضرت فاطمه علیها السلام پاسخ داد: «ای سلمان! خداوند بزرگ، لباس های زرین و تخت های طلایی را برای ما در روز قیامت ذخیره کرده است. » (6)

اگر دل از غم دنیا جدا توانی کرد نشاط و عیش به باغ بقا توانی کرد

زجایگاه هوس گر برون نهی گامی نزول در حرم کبریا توانی کرد

و گر زهستی خود بگذری یقین می دان که عرش و فرش و فلک زیر پا توانی کرد

پی نوشت:

1) بحارالانوار، ج 37، ص 103 و ج 93، ص 147-

2) وسایل الشیعه، ج 14، ص 123-

3) بحارالانوار، ج 43، ص 92-

4) نهج الحیاه، ص 157-

5) همان، ص 147-

6) بحارالانوار، ج 8، ص 303-