آخرین مطالب
حیات پیشین انسان از دیدگاه متکلمان بغداد
بهمن 24, 1398 32
درحالی که محدثان و محدث متکلمان کوفه و قم، قولِ به حیات پیشینِ اهل بیت(ع) و عموم انسان ها را پذیرفته بودند، متکلمان بغداد، از جمله شیخ مفید، سیدمرتضی و شیخ طوسی، موضعی منفی در برابر این قول اتخاذ کرده اند. مقالۀ حاضر می کوشد، به عوامل نظریِ روی گردانی ایشان از این موضع بپردازد.…
نقش حجتهاي الاهي در سعادت انسان (با…
بهمن 21, 1398 13
چكيده هدف اصلي اين پژوهش آن است که نقش حجتهاي الاهي را در سعادت انسان با بهره گيري از قرآن و روايات، تبيين کند. البته درباره نقش اهل بيت عليهم السلامکه از مصاديق بارز حجت هاي الاهي هستند تأکيد بيش‌تري خواهد شد. انسان براي دستيابي به سعادت، به امور متعددي نيازمند است: وجود واسطه…
بررسي و تحليل برهان معجزه بر امامت…
بهمن 14, 1398 16
چكيده معجزه، همان گونه كه صدق مدعي نبوت را اثبات مي‌كند، صدق مدعي امامت را نيز اثبات مي‌كند و به نبوت اختصاص ندارد. در بسياري از تعاريف، متكلمان اسلامي كلمه (دعوي) به صورت مطلق ذكر شده و به دعوي نبوت، مقيد نشده است. شايد برخي نيز كه آن را به دعوي نبوت مقيد كرده اند، مورد غالب و…
امامان دوازده‌گانه عليهم السلام در قرآن…
بهمن 07, 1398 23
چکيده در اين مقاله سعي شده است به پرسش اساسي مسلمانان به ويژه قشر تحصيلكرده در مورد تعداد امامان و خلفاي واقعي رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم از قرآن و سنت پاسخ‌گو باشيم به ويژه از آيه (ان عدّة الشهور عندالله اثني عشر شهراً في كتاب الله)؛ به ياري شواهد و قراين لفظي و عقلي و…
آيه هدايت و عصمت و افضليت امام
بهمن 05, 1398 25
چكيدهمفاد آيه اهتداء (آيه 35 سورة يونس) اين است كه پيروي از كساني مجاز است كه از هدايت افاضي الهي برخوردارند و در هدايت كردن ديگران، از هدايت اكتسابي بي‌نيازند. همچنين مفاد آيه اين است كه ايصال به مطلوب، تنها از كساني ساخته است كه از هدايت افاضي برخوردار باشند و چنين افرادي…
نيابت عام امام غايب عجل الله تعالي فرجه…
بهمن 03, 1398 20
چکيده با آغاز غيبت كبرا علاوه بر نيابت علمي، زمينه براي نيابت مالي و سياسي نايبان عام از امام غايب عجل الله تعالي فرجه الشريف به وجود آمد؛ با طولاني شدن غيبت و تعطيل ماندن حکم ديني خمس، نايبان علمي امام غايب عجل الله تعالي فرجه الشريف ابتدا در جايگاه فرد امين و سپس به عنوان فرد…
نقش غايي امام در نظام آفرينش
بهمن 02, 1398 34
چکيده امام، انسان کاملي است که صفات کمال خداوند در عالي‌ترين درجة ممكن در او تجلي و تبلور يافته است. او خليفه و حجت خداوند در زمين و در ميان انسان‌ها است. غايت ـ در کارهاي اختياري ـ مرتبه‌اي از کمال و جودي است که فعل به انگيزه آن، از فاعل صادر مي‌شود و به آن، غرض و هدف نيز گفته…
رجعت زنان
دی 30, 1398 35
چكيدهاز باورهاي ويژة شيعيان، اعتقاد به رجعت و حيات مجدد افراد و گروه‌هاي خاص در پايان تاريخ و ظهور امام زمان(عج) است. رجعت، باوري است كه مخالفان، با پرسش‌ها و شبه‌ها فراواني درصدد مخدوش جلوه دادن آن بر آمده‌اند؛ از اين رو براي اثبات و تقويت باورداشت رجعت و نيز براي پاسخگويي به…
رجعت از نگاه قرآن
دی 24, 1398 65
باور به رجعت، كه يکي از اعتقادات شيعه است، در طول تاريخ پُر فراز و فرود خود، همواره مورد توجه پژوهشگران عرصة دين بوده است.بدون ترديد، بررسي و تحليل بيشتر اين اعتقاد، ميتواند حقايق افزون‌تري را فراروي علاقه‌مندان قرار دهد؛ به ويژه آن که شيعه معتقد است، علاوه بر رواياتي که در اين…
مذاهب اسلامي و راه تعيين امام
دی 23, 1398 54
يكي از بحث‌هاي كلي امامت، راه تعيين امام است. در اين مقاله، نويسنده به دو بحث عمده در اين باره پرداخته است: 1. بيان عقيده فرقه‌هاي مختلف شيعه و سني 2. دلائل شيعة اماميه براي عقيده خود.از ميان شيعه، اماميه و كيسانيه و از اهل سنت، بكريه، تنها راه تعيين امام را نص مي‌دانند؛ اما…
بررسي مفهوم دكترين در دين پژوهي تطبيقي
دی 22, 1398 45
آنچه در پي مي آيد ترجمه اي است از مدخل Doctrine (دکترين) که در دائرة المعارف دين ويراستة ميرچا الياده به چاپ رسيده است.دائرة المعارف مذکور که براي اولين بار در سال 1987 ميلادي توسط شرکت انتشاراتي مک ميلان در نيويورک آمريکا رنگ چاپ را به خود ديده و بارها تجديد چاپ شده است، جامع…
بررسی و نقد دیدگاه علمای سلفی‌جهادی…
دی 19, 1398 46
چکیده تحریف‌ناپذیری قرآن از جمله باورهایی است که علمای اسلام، چه شیعه و چه سنی، بر آن اصرار دارند و در اعصار مختلف به واسطه ادله نقلی و عقلی از آن دفاع کرده‌اند. وهابیت در قرون اخیر و در ادامه آن گروه‌های سلفی‌جهادی متأثر از اندیشه وهابیت، کوشیده‌اند به هر بهانه‌ای شیعیان را از…
مواجهه امام هادی (ع) با معتزله در مسائل…
دی 02, 1398 75
چکیدهمعتزله یکی از جریان‌های فکری- دینی است که زمینه‌ساز پدید آمدن تحول بزرگ فکری، در میان مسلمانان شد. ورود اندیشه‌های کلامی آنان در تغییر ماهیت برخی از اندیشه‌های جامعه اسلامی تأثیرگذار بوده و موضع‌گیری‌های مختلفی را به دنبال داشته است. از جمله مسائل بسیار مهم کلامی این فرقه…
افول اندیشه اعتزال؛ میراث تقابل اصحاب…
مهر 08, 1398 163
چکیده رویارویی عقل‌گرایان و نص‌گرایان در سده‌های نخستین اندیشه اسلامی، باعث شکل‌گیری مخالفت‌ها، تکفیرها و زد و خوردهایی از سوی هر دو طرف شد. اصحاب حدیث از معتزله با عناوینی همچون مرتد، زندیق، ملعون، عدوالله، گمراه و دروغ‌گو یاد میکردند و معتزله از اصحاب حدیث با عناوینی همچون…
دربارة زرتشتیان و معتزله
مهر 03, 1398 835
چکیده این مقاله به بررسی رابطة فکری بین زرتشتیان و مسلمانان در اوایل دورة اسلامی می‌پردازد. هدف این مقاله بررسی نمونه‌ای از وام‌گیری گروهی از پیروان دین جدید (اسلام) از دین قدیمی‌تر (زرتشتی) است. فرضیه‌ای که در اینجا مطرح است این است که واصل بن‌عطا، بنیان‌گذار فرقة معتزله، مفهوم…
عثمانیه و اصحاب حدیث قرون نخستین تا…
مهر 02, 1398 134
چکیده یکى از فرقه‌هاى به وجود آمده در نیمة نخست قرن اول هجرى عثمانیه بود. عثمانى‌مذهبان معتقد بودند خلیفة سوم مظلوم کشته شده و امام على(ع) در قتل او شریک است. امویان عثمانی‌مذهب دوران خلافت حضرت امیر(ع) را دوران فتنه معرفى کرده و این چنین تأثیر سنن علوى در میان اهل‌سنت کم‌رنگ…
اسماء الاهى از منظر امامیان و ماتریدیان
شهریور 11, 1398 186
اشاره ابومنصور محمّد بن محمّد ماتریدى در اوائل قرن چهارم هجرى در شرق جهان اسلام ظهور نمود و به اتخاذ طریق میانه در میان افراط و تفریطى که از سوى معتزله از یک سو و اهل حدیث و حنابله از سوى دیگر اعمال مى شد، همت گماشت. آراء و افکار ابومنصور، به نام خودش، یعنى «مکتب ماتریدى» مشهور…
باورهاى کلامى ماتریدیان
شهریور 10, 1398 176
درآمد ماتریدیه، فرقه کلامى نسبتاً بزرگى از اهل سنت و جماعت است که پایه گذار آن، ابومنصور محمد بن محمد بن محمود ماتریدى سمرقندى[1] (متوفاى 333ق) است. اهل سنت و جماعت از دیرزمان به دو فرقه اشاعره و ماتریدیه[2] تقسیم مى شوند که آغاز تأسیس هر دو فرقه به قرن چهارم هجرى بازمى گردد.…
تاریخ و عقاید معتزله
شهریور 06, 1398 192
اصل مقالهمعتزله عنوان جنبشى مذهبى است که واصل بن عطا (متوفاى 131هـ/748م) در نیمه اول قرن دوم هجرى / هشتم میلادى در بصره آن را بنیان گذاشت و بعداً یکى از مهم ترین مکاتب کلامى اسلام شد. منشأ این اصطلاح ـ که به معناى کسانى است که عزلت اختیار مى کنند و در کنارى مى ایستند ـ هنوز در…
تصوف سلفی: پروژه ناهمگون و ناتمام سعید…
تیر 12, 1398 269
سعید حوی از سلفیان سوری است که گرایش‌های صوفیانه دارد. او عضو اخوان‌المسلمین و یکی از رهبران آن در سطح ملی و بین‌المللی است. حوی در مدرسه‌ای سلفی آموزش دید؛ اما معلم او مرشدی از صوفیان بود. محیط آشوب‌ناک خاورمیانه، به‌ویژه سوریه، فلسطین و مصر، او را به‌شدت متأثر ساخت. وی برای…
معتزله بصره تفاوت ها وتمایزها
تیر 11, 1398 235
چکیدهجنبش اعتزال یکی از مهم‌ترین جنبش‌های کلامی است که اوایل قرن دوم هجری در بصره شکل گرفت. حمایت خلفای عباسی همچون مأمون، معتصم و واثق از آن موجب رشد سریع این جریان شد، به گونه‌ای که عده زیادی از مردم عراق، از جمله ساکنان بغداد، به این جنبش گرویدند. پس از شکل‌گیری بغداد در 145…
آشنايى با فرق و مذاهب اسلامى ( اشاعره)
تیر 02, 1398 290
چکیده 1. به دنبال روش افراطى معتزله در استفاده از عقل و روش تفريطى اهل حديث در سركوب عقل ، مذهب اشعرى در اوايل سده چهارم هجرى به منظور تعديل اين دو جريان توسط ابوالحسن اشعرى پا به ميدان گذاشت . 2. صفات خبريه صفاتى هستند كه در آيات و اخبار آمده ولى عقل به خودى خود آنها را براى…
معرفی فرقه کلامی اشعریه
مرداد 24, 1396 955
فرقه‌ای کلامی اسلامی است که به ابوالحسن اشعری نسبت داده می‌شود. وی علیه معتزله قیام کرد. اشاعره، برهان‌ها و دلایل عقلی و کلامی را به عنوان وسیله‌ای جهت مناظره با رقیبانی چون معتزله و فیلسوفان برای اثبات حقایق دینی و عقیده‌ی اسلامی به شیوه‌ی «ابن‌کلاب» به کار می‌گیرند.تأسیس…
جریان شناسی اشاعره
مرداد 24, 1396 1181
اين نوشتار بخشي از کتاب دو جلدي آشنايي با فرق و مذاهب اسلامي است که با همکاري برخي نويسندگان ديگر و به سفارش انجمن اديان و مذاهب در سال 1386 به نشر رسيده و به عنوان متن درسي در رشته اديان و مذاهب در دانشگاه‌هاي ايران تدريس مي‌شود.1. تاريخ مذهب اشعري1-1. بنيانگذار و تاريخ…
گونه شناسي برخورد امام رضا عليه السلام…
بهمن 26, 1398 7
چكيده در عصر ائمه عليهم السلام علل و عوامل گوناگوني سبب شد كه جريان‌هاي انحرافي در جامعه اسلامي گسترش يابد. در قرن سوّم هجري مصادف با دوره امامت امام رضا عليه السلام، جريان‌هاي انحرافي به دلايل سياسي، فرهنگي، علمي، اجتماعي، اقتصادي، به اوج خود رسيد. فرقه‌هاي واقفيه، غلات، مفوضه،…
امامت عامه و خاصه در احاديث امام رضا…
بهمن 12, 1398 50
چكيده در اين مقاله، با بررسي اصل امامت عامه و خاصه از منظر امام رضا عليه السلام روشن مي‌شود كه ((امامت)) يکي از اصول مورد توجه آن حضرت بوده، جايگاهي بلند در احاديث آن حضرت دارد، آن حضرت صفات و ويژگي‌هاي امام را بصورت مفصل بيان کرده است؛ از جمله اين‌كه: امامت، اساس اسلام و امام،…
امام رضا و تربيت نسل منتظر
بهمن 12, 1398 49
چكيده امام رضا عليه السلام در بيانات خود به مسأله تربيت و انتظار اشاره كرده و گاهي انتظار فرج را برترين فضيلت دانسته اند؛ لذا تربيت نسلي منتظر، اهميت ويژه دارد که لازم است خانواده و جامعه، همگام در راه تحقق اين مهم بکوشند. در تربيت نسل منتظر، تربيت بايد ديني باشد؛ يعني شامل همه…
زندگاني حکيمه خاتون
دی 30, 1398 24
چكيدهحكيمه خاتون يكي از بانوان بزرگ عالم اسلام و تشيع است كه در يكي از برهه‌هاي حساس تاريخ، يعني در آستانه ميلاد حضرت مهدي(عج) مي‌زيسته است و پرستاري و آموزش مادر ولي عصر(عج) را عهده دار بوده است. ايشان جزء اولين كساني است كه حضرت مهدي(عج) را ديده است و راوي حديث ازدواج پدرايشان…
کاربرد سکه‌شناسی در مطالعات تاریخِ…
دی 21, 1398 35
چکیدهسکه‌شناسی نقشی مهم و اساسی در شناخت رویدادهای تاریخی دارد؛ به‌ویژه در روشنگری تاریخ مذهبی دوران‌های مختلف نقش مؤثری ایفا می‌کند. از مهم‌ترین سکه‌های دوران اسلامی، سکه‌های ضرب‌شده در دوران ولایت‌عهدی امام رضا (ع) است. این سکه‌ها در سال‌های 201 تا 205 ه.ق.، و در مناطق شرقی…
نگاهی به زندگانی و شخصیت امام حسن مجتبی…
دی 10, 1398 90
1- ولادت حضرت امام حسن مجتبی (علیه السّلام) حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام) در شب پانزدهم رمضان سال دوم هجری مصادف با جنگ احد و به نقلی سال سوم هجری چشم به جهان گشودند. در كتاب كشف الغمه از كمال الدين بن طلحه شافعى نقل مي كند كه صحيحترين اقوال راجع به ولادت حضرت امام حسن…
تعامل روحانیان شیعه با دولت صفوی؛ علل و…
دی 09, 1398 67
چکیده این مقاله به پرسش از علل و پیامدهای تعامل روحانیان شیعه با دولت صفویه پاسخ می‌دهد و زمینه‌های گسترش تشیع در این دوره تاریخی را بررسی می‌کند. روش این مقاله، بررسی اسناد تاریخی درباره چگونگی رفتار دولت صفویه و عکس العمل عالمان شیعی است. رویکرد اعتدالی اهل تسنن در ایرانِ بعد…
تأثیر سنتهای عاشورایی حاکمان در گسترش…
دی 01, 1398 78
تأثیر سنتهای عاشورایی حاکمان در گسترش تشیع در ایران (656-907 ق) چکیده شناسایی سنتهای عاشورایی در میان حاکمان، به عنوان بخشی از طبقه نخبه جامعه، در مقطع مهم تاریخیِ 656ق (سال سقوط بغداد و خلافت عباسی) تا 907ق (تأسیس دولت صفویه)، با هدف کشف میزان تأثیر این سنت‌ها بر رشد و گسترش…
تأملی در جایگاه و مقام ابن‌شهاب زُهری
آبان 11, 1398 140
محمد بن‌مسلم بن‌عبدالله بن‌شهاب زهری یکی از عالمان برجسته و معروف اهل سنت است. از او به حدی در مآخذ و منابع عامه توصیف و تعریف شده که شگفتی انسان را برمی‌انگیزد. در این مقاله ضمن طرح این تعریف‌ها و توصیف‌ها و دیدگاه اهل سنت درباره وی، نشان می‌دهیم که بیشتر این توصیفات به این…
روایت سنتی از تاریخ زرتشت
آبان 11, 1398 176
مسئلۀ تاریخ زرتشت همواره یکی از موضوعاتی بوده که نظر دانشمندان و شرق‌شناسان بزرگ را به خود جلب کرده است. عده‌ای از مستشرقان بر این گمان‌اند که زرتشت در حدود 600 قبل از میلاد ظهور کرده است. برخی دیگر این نظر را رد می‌کنند و تاریخ حیات او را به زمانی بسیار دور‌تر می‌رسانند. دکتر…
مواجهه فکری و عملی امامان شیعه با…
مهر 09, 1398 157
چکیده امامان شیعه در مواجهه با مخالفان سیاسی خود سه شیوة تقیه، پیکار و غیبت را به کار گرفتند. امامان با هدف حفظ وحدت میان صفوف مسلمانان و نیز حفظ جان، مال و عِرض خود و شیعیانشان تقیه میکردند، اما این به آن معنا نبود که ساکت بنشینند و از امور شیعیان غافل شوند؛ بلکه آنها به…
بررسی اجمالی مزارات فرق شیعه در شام
مهر 04, 1398 173
چکیده سرزمین شام از صدر اسلام، محل تجمع و سکونت پیروان فرقه‌های مختلف اسلامی بوده است. فرق مختلف شیعه نیز از سده‌های اولیه هجری در این سرزمین حضور داشته‌اند و حتی در برخی دوره‌های تاریخی، موفق به ایجاد حکومت شیعی شده‌اند. از نظر فکری نیز در برهه‌ای از تاریخ، منطقة جبل عامل، یکی…
نور مهدي، هدايتگري از فراسوي آينده
بهمن 29, 1398 2
چكيده تجلي انتظار بر فراگرد آينده‌سازي، از جمله جلوه‌هاي بسيار مهم و تحليل ناشده مهدويت است. شأن امام مهدي4 در هدايتگري مردم، در دوران غيبت نيز تأمل برانگيز است و بر شکل‌گيري روندهاي آينده تأثير شگرفي دارد؛ تا حدي که مي‌توان گفت، نام، کردار و منش ادراک شده او، همچون فانوسي در…
مهدويت؛ فرجام تنازع حق و باطل
بهمن 28, 1398 4
چکيده از جمله موضوعات مهم مهدويت که در قالب «مباني مهدويت» قرار مي‌گيرد، بحث «تنازع حق و باطل» است. نوشتار پيش رو با عنوان «مهدويت؛ فرجام تنازع حق و باطل»؛ به اين موضوع اختصاص داشته و با بيان مقدمه‌اي به تبيين تنازع حق و باطل و کيفيت تعامل مهدويت با آن، پرداخته است. بعد از…
سير تاريخي استفاده از عنوان «مهدي» در…
بهمن 27, 1398 5
چكيده از آنجا که اعتقاد به مهدي موعود، همزاد اسلام بوده و بارزترين تجلّي را در بشارتهاي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم داشته است؛ فرقه‌هاي اسلامي در پذيرش آن اتفاق نظر دارند. بديهي است سوء استفاده برخي از مدعيان که نوعا براي کسب قدرت و مشروعيت، به اين آموزه دينيِ اصيل تمسّک…
جهاني شدنِ پايان، موعودباوري متناقض غرب…
بهمن 26, 1398 5
چكيده «پايان گرايي» يا «پايان باوري»، و تقرير از بحران و نافرجامي‌هاي دوره مدرن، بدنه اصلي عوامل معرفتي و غير معرفتي انديشه‌هاي پست مدرن بوده است (خصوصا انديشه‌هاي نيچه و ليوتار). ظهورجهاني سازي، همزمان با اين دوره و اين تقارير رخ داد و خود را به عنوان طرحي ديگر چنان عرضه کرد…
مستندات قرآني عرضه باور به رجعت و مواقف…
بهمن 26, 1398 6
چكيده در بخش پاياني زيارت آل ياسين، زائر بر اساس آموزه‌هاي امام، به عرضه باورهاي خود به محضر ايشان مي‌پردازد؛ و حتمي و مسلم بودن آنها را با کلمه"حق"، که به معناي تحقق، ثبوت و ضدّ باطل است (ابن منظور، 1414: ج10، ص49؛ قرشي، 1371: ج2، ص159 و راغب اصفهاني، 1412: ص246)؛ تاکيد…
كنكاشي در زمينه تعيين احتمالي زمان ظهور
بهمن 26, 1398 6
چكيده در منابع ديني، بشدت از تعيين زمان ظهور، به هر شکل آن (اعم از دقيق و تفصيلي يا حدودي و يا اجمالي)، نهي، و حتي به تکذيب افرادي که اقدام به چنين عملي نمايند، امر شده است. محل بحث در اين تحقيق، قسم دوم، يعني نقد و بررسي «تعيين حدودي زمان ظهور» است که تمسک عمده مخالفان، روايات…
ذريه امام مهدي عجل الله تعالي فرجه…
بهمن 24, 1398 11
چكيده يکي از موضوعات مطرح در زمينه معارف مهدويت، زندگي و ازدواج حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف است. پرسش اين است که آيا آن حضرت ازدواج کرده و ذريه و فرزند دارد؟ بنابراين فرض که امام مهدي داراي زن و فرزند است، اين سوال مطرح مي‌شود که آيا فرزندان ايشان در ايام ظهور امام يا…
تجلي نام امام مهدي عجل الله تعالي فرجه…
بهمن 24, 1398 12
چكيده نام امام مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف نامي بسيار اثرگذار و هدايتگر است؛ نامي که بر منزلت او در هستي دلالت دارد؛ هدايت شدهاي که هدايتگر است و امامت جهانيان را برعهده دارد؛ امام بر زمانها و دورانهاست و نام او شکلدهنده بسياري از واقعيتهاي زمانه است. مهديباوري، ازجمله…
تحليل و بررسي مرگ جاهلي و معرفت به امام…
بهمن 24, 1398 12
چكيده در منابع روايي شيعه و اهل سنت، درباره امامت حديثي از پيامبر اكرمＢ روايت شده كه چون با كلمه «من مات» آغاز شده، به حديث «من مات…» (حديث مرگ جاهلي) معروف است. مفاد حديث اين است كه اگر كسي بدون اين‌كه امام شرعي خود را بشناسد و به امامت او معتقد باشد، از دنيا برود؛ به مرگ جاهلي…
واکاوي در هويت و زندگي مادر امام زمان…
بهمن 23, 1398 11
چكيده اين مقاله با هدف واکاوي جامع و نو در روايات مربوط به زندگاني مادر امام عصر عليهاالسلام، نگارش گرديده است. پس از بررسي روايت‌هاي موجود در منابع اهل سنت و شيعه و جمع آوري تمام گزارش‌هاي تاريخي و روايات، اعم از روايات ضعيف و معتبر، نتيجه مطالعات حاکي از آن است که ايشان کنيزي…
بيعت؛ سازوکار مشارکت سياسي مردم در…
بهمن 23, 1398 12
چكيده در حكومت جهاني مهدي موعود عليه السلام، آرمان بلند تشكيل جامعة بزرگ بشري و خانوادة انساني به حقيقت مي‌رسد و آرزوي ديرينة همة پيامبران، پيشوايان، شايستگان و انسان‌دوستان برآورده مي‌شود. مردم در نظام سياسي اسلام، پس از قانون و رهبر، ركن اساسي حكومتند و بر خلاف حكومتهاي…
واژه ((مهدي)) و جايگاه آن در کتاب و…
بهمن 21, 1398 18
چكيده مباحث مربوط به ((مهدي موعود عليه السلام)) همواره مورد توجه انديشمندان مسلمان بوده است. به موازات تلاش هاي صورت گرفته در تبيين صحيح آموزه هاي مهدوي، اسلام شناسان غربي هم از اين موضوع غافل نمانده، در اين مورد به اظهار نظر پرداخته اند. اما بيشتر اين نظرات، سهوا و يا بعمد، از…
شيخيه بستر پيدايش بابيت و بهائيت
دی 14, 1398 89
شيخيهفرقه شيخيه، براساس تعاليم عالم شيعي، شيخ احمد احسائي، در نيمه اول قرن سيزدهم به وجود آمد. پيروان اين فرقه مجموعاً از مردم بصره، حلّه، كربلا، قطيف، بحرين و بعضي از شهرهاي ايران بودند.(1)اساس اين مذهب، مبتني بر تركيب ((تعبيرات فلسفي قديم)) متأثر از آثار سهروردي با اخبار آل…
دیدگاه ائمه(ع) درباره شخصیت و قیام زید…
آذر 28, 1398 82
قیام زید بن‌علی (م121ق) از جهت زمینه‌ها، عوامل، ابعاد، نتیجه و پیامدهایش از موضوعات تاریخی پر ابهام است. یکی از ابعاد این موضوع، که همچنان مورد بحث محققان است، چگونگی مناسبات زید بن‌علی با پیشوایان امامیه و ماهیت عقیده و عمل وی در این روابط است. نگارنده معتقد است آنچه موجب…
تحلیل و بررسی حدیث «خلفاء امتی اثناعشر»…
آذر 20, 1398 120
یکی از احادیث معروف پیامبر(ص) حدیث «خلفاء أمتی اثناعشر، کلهم من قریش» است که در منابع حدیثی شیعه و سنی آمده است؛ اما در این میان، شیعیان زیدی‌مذهب از آن جهت که این حدیث را مخالف آموزه اصلی خود در باب امامت بنی‌فاطمه دیده‌اند، از نقل آن خودداری کرده و در اندک مواردی هم که این…
سیر تأویل نزد اسماعیلیان
مهر 03, 1398 156
چکیده مقالة حاضر گزارش مختصرى است از سیر تأویل نزد اسماعیلیان از آغاز تا دورة معاصر. نویسنده این سیر را به پنج دوره تقسیم مى‌کند: دورة اولیه که تأویل هنوز به شرح نظام‌مندی دست نیافته است، دورة فاطمیان که ویژگی‌اش حفظ تعادل میان ظاهر و باطن است، دورة الموت که در آن ارزش باطن بالا…
الرسالة الزاجرة؛ ردیه‌ای بر غلو در زیدیه
شهریور 12, 1398 175
اشاره: غلو و ادعاهاى نامتناسب با تعالیم دینى در مورد رهبران دینى، پدیده اى است که در بسیارى از ادیان و مذاهب وجود داشته و دارد. شیعیان «زیدیه» نیز در طول تاریخ در موارد بسیارى، در مورد امامان خود در وادى غلو لغزیده اند. یکى از نمودهاى غلو زیدیان، ادعاى نامیرایى و مهدویت در مورد…
مهدویت و فرقه حسینیّه زیدیه
شهریور 11, 1398 176
اشاره: در تاریخ شیعیان زیدى به بحث هایى جدى در مورد مهدى موعود و ظهور مدعیان مهدویت برمى خوریم. یکى از مهم ترین این موارد، ادعاى مهدویت در خصوص یکى از امامان زیدیه یمن در آغاز قرن پنجم هجرى قمرى است. اگر چه پیش از این نیز در میان زیدیه مدعیان مهدویت ظهور کرده بودند، چنین ادعایى…
تأثیرپذیرى تصوف از اسماعیلیه
شهریور 10, 1398 208
اشاره: عموم محققان معاصر معتقدند که تصوف متأثر از تعالیم اسماعیلیه بوده و در مباحث خداى ناشناختنى (غیب الغیوب)، قطب و مراد، ولایت و انسان کامل و گرایش هاى گنوسى از آنان بهره برده است. برخى محققان ابن عربى را در تمایلات نوفیثاغورسى، مسئله وحدت وجود، مسئله قطب و اوتاد متأثر از…
آشنایى با زیدیه
شهریور 06, 1398 207
چکیده اندیشه ها و تاریخ زیدیه را چون سایر فرق و مذاهب مى توان از دریچه هاى مختلف مطالعه کرد. اگر به زیدیه به عنوان قدرتى سیاسى بنگریم، باید به تاریخ دولت هاى زیدى مذهبِ ادریسیان مغرب و داعیان و امامان دیلم و طبرستان و سلسله امامان زیدى در یمن بپردازیم. اگر با نگاهى کلامى و…
عبدالله بن میمون و اسماعیلیان
مرداد 30, 1398 209
در کتابهاى شیعه بر پایه مندرجات کتابهاى معتبر شیعه، عبداللّه بن میمون یکى از یاران و راویان امام صادق(ع) ـ و نیز احتمالا امام باقر(ع) ـ و مؤلف چند کتاب و از موالى بنى مخزوم و اهل مکّه بوده[1] و هیچ رابطه اى با اهواز و تشکیلات اسماعیلیان نداشته است. اعتماد ما به صحّتِ اظهاراتِ…
مقایسه نقش موعودباوری در پیدایش دو فرقه…
مرداد 26, 1398 220
چکیده برداشت نادرست از آموزه ظهور یا بازگشت منجی موعود، نظر به جایگاه و اهمیت این آموزه در ادیان ابراهیمی، از جنبه‌های مختلف در طول تاریخ، نقش مهمی در پیدایش فرقه‌های متعددی در این ادیان داشته است. در اسلام، فرقه شیخیه و در مسیحیت فرقه مورمون‌ها از این دسته‌اند. در اسلام،…
واکاوی جریان غلو و جعل حدیث در فرقۀ…
تیر 31, 1398 223
چکیدهبازشناسی اندیشه‌ها و رفتارهای فرق و مذاهب اسلامی یکی از نیازهای علمی جامعه به شمار می‌آید. زیرا می‌تواند به شناخت دیدگاه‌های مختلف اعتقادی و مذهبی که در ادوار مختلف تاریخ اسلامی وجود داشته و آثاری که از خود بر جای گذاشته کمک کند. از جمله این فرق که تأثیرات درخور توجهی…
پیدایش فرقه مُطَرّفیه و ماهیت آن
تیر 18, 1398 243
چکیدهفرقه مطرفیه از انشعابات مهم زیدیه یمن است که در قرن پنجم ظهور کرد. این فرقه با مطرح‌کردن برخی باورهای چالش‌برانگیز و متفاوت با سنت کلامی زیدیه زمینه مناقشات و مجادلات کلامی میان خود و سایر زیدیان را فراهم کرد. مطرفیه با ایجاد اماکن متعددی به نام «هِجره» که مراکزی امن برای…